HT Thích Nguyên Siêu: Hạt mầm vươn lên từ đất

Đất ướt. Đất khô. Đất mềm. Đất cứng, tất cả đều là chất liệu nuôi dưỡng trưởng thành hết thẩy mọi sự vật.

Con người, sống là nhờ đất và chết cũng là nhờ đất. Giá trị sống có từ đất như là bác nông phu, quần xăn bó gối, mầu da sạm nắng, chiếc nón rách vành, dắt trâu ra đồng cày lên những mảnh ruộng mầu mỡ, đẫm ướt như bùn để chuẩn bị cho mùa lúa mới. Từng hàng người bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, cong mình thật thấp, cũng những chiếc quần bó gối, chiếc nón cời nhuộm mầu mưa nắng, tay cầm bó mạ, tay cấy những nhúm mạ xanh xuống thửa ruộng ngập nước. Họ lần lượt lui dần, lui dần, đụng bờ sau lưng, thửa ruộng đã được cấy xong. Từ đó, đất nuôi mạ lớn thành ruộng lúa xanh tươi. Lúa trổ đòng đòng. Lúa đơm bông. Thân lúa nặng trĩu, nghiêng mình cảm tạ đất trời. Đất nuôi lúa, đủ ngày đủ tháng cho người nông dân gặt hái giã thành những hạt gạo nuôi người. Người sống như hôm nay. Đó là triết lý Duyên Sinh. Trùng trùng vô tận của sự vật trong thế giới ba ngàn. Rồi những loài vật khác, chim muông, cầm thú, súc vật… cỏ cây, hoa lá, vàng, ngọc, kim cương… hàng muôn ngàn các loại khác cũng được nuôi dưỡng từ đất mà có. Cái triết lý này làm sao nghĩ tưởng. Làm sao giải thích để người nghe thấu hiểu mà không thắc mắc. Không dài dòng. Không mất thời gian. Được gọi là triết lý về Đất.

Khi xưa là những thửa ruộng bùn nước, nhưng vì nắng hạn lâu ngày mà thành nứt nẻ, tạo thành mọi hình dạng, những hình tam giác, lục giác, bát giác, những đường cong ngoằn ngoèo, chằng chịt. Dầu vậy, vẫn có những hạt mầm ẩn tàng trong đất, nhờ sương lạnh của đêm. Nhờ ánh nắng của ngày, nhờ khí trời hít thở mà hạt mầm chui qua khe đất, từ từ bung lên. Thân mầm trắng nõn. Lá mầm xanh nhạt, biểu tỏ một sức sống lớn mạnh, bất kể đất khô nứt nẻ. Từ đó một triết lý sống luôn hiện hữu trong đất, luôn được bảo tồn từ đất, luôn được nuôi dưỡng từ nơi đất cho đến ngày hạt mầm vươn lên, đơm bông kết trái. Một triết lý sống có từ nơi đây. Tiềm tàng trong sự vật. Dinh dưỡng từ đất sâu. Bao nhiêu núi đồi. Biển cả. Núi cao. Biển rộng. Đồi xanh. Nước biếc. Đất dung chứa. Đất che chở. Đất dang đôi tay. Đất ôm vào lòng đất như đất ôm hạt mầm. Đất nuôi lúa mạ. Tất cả không vật gì xa lìa lòng đất.

Ngồi đây, tựa lưng vào gốc thông trên đồi Pháp Vương, thả tầm nhìn xa quang cảnh lô nhô cây lá xinh tươi ẩn hiện dưới ánh trăng mười hai, mười ba. Trăng chưa tròn như trăng 16. Nhưng chừng ấy ánh trăng cũng đủ để thấy từng con ốc sên bò trên phiến lá, để lại phía sau một đường bọt trắng. Thấy năm Mẹ con chồn đất dẫn nhau đi trước sân nhà, nghe tiếng động, chồn Mẹ ngẩng đầu nhìn quanh như tỏ ý bảo vệ đàn con. Một sức sống hiện hữu trên mặt đất. Hạt mầm hiện hữu trong lòng đất. Tất cả mang sức sống của sự vật. Lớn có sức sống lớn. Nhỏ có sức sống nhỏ. Còn triết lý sống ở đây là tôn trọng sự sống. Sự sống của hạt mầm giống như sự sống của ốc sên. Sức sống của biển xanh giống như sức sống của đỉnh cao rừng núi. Mọi vật đều im lìm, bất động, phơi mình dưới ánh trăng huyền hoặc. Lúc ẩn, lúc hiện. Lúc mờ, lúc tỏ. Làm người đối cảnh càng thêm mông lung.

Tôi mơ ánh trăng 16
Rọi trên đồng lúa thơm
Quê hương Việt Nam còn
Trái tim nồng dân tộc
Lạc Hồng Văn Hiến
Con cháu Rồng Tiên
Mẹ hiền Quán Âm
Hộ dân, hộ nước
Thanh bình yên vui.

Chiếc lá ngọc lan rụng về cội. Nằm yên gác đầu trên phiến đá. Nắng về trưa đốt cháy ngọc lan, khô giòn như bao chiếc lá trên rừng, mang sắc thắm ban mai, chiều trở thành héo úa. Như sự vận chuyển của thời gian đến đi vô tận. Nuôi sự sống. Đốt cháy sự sống. Một triết lý sống và chết, thiên thu bất tận.

Đỉnh núi rừng sâu vách đá
Mây trời phủ kín sương mai
Bụi mờ đường dài lữ thứ
Nhọc nhằn một kiếp trần ai!

Bó gối ngồi ôn chuyện cũ
Năm xưa từ thuở lên mười
Mòn chân hình hài in dấu
Khe sâu vực thẳm đôi mươi

Ấy là hạt mầm vươn lên từ đất. Như đàn mối đùn lên từ đất. Như dế mèn đội lên từ đất. Triết lý đội đất. Vun đất. Nhóm đất của loài vật sống trong đất. Triết lý đội cát. Vun cát. Nhóm cát của loài vật sống nơi biển. Cua còng. Cá thóc. Cá nhảy. Nếu có ai đó suy tư trên dòng tâm thức chuyển biến nhấp nhô như hàng trăm nghìn con sóng lượn, đứng trên bờ cát mà nhắn nhủ loài tôm cua xin hãy thương nhau.

Con sâu rọm bò trên phiến lá
Giọt sương mai còn đọng trên cành
Tử sinh rụng lòng vòng đâu đó
Vệt thời gian nắng rọi lều tranh

Chim vẫn hót gió ngàn vẫn thổi
Mây cứ bay giăng kín tơ mành
Thoảng phút chốc thấy mình như đã
Viết lời thơ trên ánh trăng thanh

Dòng suối lạnh in hình bóng hạc
Gối đầu Tây giấc mộng đồi Đông
Du tử cuồng rêu phong rục rã
Bụi đường mù phủ kín mênh mông

Ráng trời nọ pha mầu hủy thể
Đốt sương khuya lạnh buốt tơ chùng
Cúi xuống nữa nhìn sâu phút chốc
Đống xương tàn mộ nọ ai vun

Ánh trăng đã khuất bên kia đồi cỏ. Chỉ còn vẳng nghe tiếng chim đêm tìm ăn lẻ loi đâu đó. Nhưng không, ấy là dáng dấp của tạo hóa, bằng đôi tay khéo léo, thô phù để nuôi dưỡng sự sống và giết chết sự sống.

Con chim nhỏ hót bên trời
Gởi lời từ biệt gãy đôi cánh hồng

Triết lý và thi ca như hai cung bậc để tạo dựng cái có, cái không, cái thực cái hư ẩn tàng trên vách đá của núi cao. Và chìm sâu dưới lòng hố thẳm.